بنتونیت (Bentonite) یک کانی رسی آلومینوسیلیکاتی است که از هوازدگی خاکستر آتشفشانی در حضور آب تشکیل میشود و اصلیترین جزء آن مونتموریلونیت (از گروه اسمکتیت) است. این ماده به دو نوع اصلی سدیمی (تورمپذیر بالا) و کلسیمی تقسیم میشود و به صورت پودر ریز سفید، خاکستری یا کرمرنگ عرضه میگردد. بنتونیت بسیار جاذب آب است (تا چند برابر حجم خود تورم میکند)، خاصیت تیکسوتروپیک (ژلشدن و روانشدن) دارد و ظرفیت تبادل کاتیونی بالایی نشان میدهد. گریدهای آزمایشگاهی و دارویی آن خلوص بالا و ناخالصی بسیار کم (مثل کوارتز یا فلدسپات) دارند. باید در جای خشک نگهداری شود تا از کلوخه شدن جلوگیری گردد و گرد و غبار آن تحریککننده تنفس است.
کاربردها
- صنعتی: گل حفاری چاههای نفت و گاز، آببندی سدها و کانالها، قالبگیری ریختهگری، چاه ارت (کاهش مقاومت زمین)
- آزمایشگاهی/تحقیقاتی: جاذب در کروماتوگرافی، حامل کاتالیزور، مطالعات خاک و محیط زیست
- دارویی/آرایشی: ماسک صورت، کرمهای پوستی، ماده پرکننده داروها، شفافکننده شراب و آبمیوه (گرید خوراکی)
- کشاورزی: بهبود خاک، افزودنی خوراک دام، حامل سموم و کودها
- تصفیه: جذب آلایندهها در تصفیه آب و فاضلاب، رنگزدایی روغنها